Theo thống kê của Sở NN&PTNT thành phố Cần Thơ, hiện khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có hơn 1,82 triệu ha diện tích đất trồng lúa, ước tính sẽ có khoảng 1.274 triệu tấn rơm rạ sau khi thu hoạch. Có trên 97% người dân hiện nay sử dụng phương thức chất rơm rạ lên cao và đốt ngay tại ruộng, điều này gây ra những tác hại to lớn đến môi trường, sức khỏe con người cũng như gây lãng phí từ rơm rạ.

 

Hình ảnh người nông dân đốt rơm rạ trên các cánh đồng sau thu hoạch đã quá quen thuộc với chúng ta. Photo by Internet.

 

Nhằm quản lý tốt hơn và tìm ra phương thức quản lý rơm rạ hiệu quả hơn, vừa qua, tại hội thảo Quản lý rơm rạ sau thu hoạch do Viện nghiên cứu lúa Quốc tế IRRI phối hợp cùng Sở NN&PTNT tổ chức tại Cần Thơ, các chuyên gia đã đưa ra những giải pháp nhằm tối ưu hóa lợi nhuận từ nguồn phụ phẩm này.

Người dân vẫn thường quan niệm rằng đốt đất để cung cấp tro và chất dinh dưỡng cho đất là sai lầm. Đây là quan niệm sai lầm cần phải thay đổi ngay.

 

Theo ông Martin Gummert – chuyên gia đến từ IRRI, việc đốt cháy rơm rạ sẽ khiến cho đất trồng lúa bị khô cằn, mất nước và chất dinh dưỡng. Hiện tượng này không chỉ riêng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, tình trạng người dân ở các khu vực vùng cao nguyên thường đốt nương rẫy đã gây ra đất trống, đồi núi trọc,…

 

Quan điểm đốt rơm rạ lấy tro và chất dinh dưỡng bón cho đất là sai lầm. Photo by Internet.

 

Theo đó, việc đốt rơm rạ không chỉ làm đất trở nên khô cằn, mất chất dinh dưỡng,… mà khói rơm rạ phát sinh gây ra ô nhiễm không khí nặng nề. Theo kết quả phân tích cho thấy, trong khói rơm rạ có các thành phần muội than, CO, CO₂, SO₂, BO₂,… đây là những tác nhân gây ra hiệu ứng nhà kính, làm nhiệt độ trái đất tăng cao.

Cụ thể, cứ trung bình đốt 7 tấn rơm rạ sẽ phát thải 9,1 tấn CO₂, 798 kg khí CO, 398 kg các chất hữu cơ độc hại và 12 kg tro bụi. Và người dân (nhất là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long) đang phải gánh chịu những tác hại từ biến đổi khí hậu, khô hạn, thiếu nước ngọt, nước mặt xâm nhập, lũ lụt, sạt lở, mất mùa,…

 

Hít nhiều khói đốt rơm rạ có thể khiến con người tử vong. Photo by Internet.

 

Mặt khác, thói quen đốt đồng sau thu hoạch còn khiến sức khỏe con người (đặc biệt là người trực tiếp canh tác) bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Người hít khói rởm rạ trong thời gian dài dễ mắc các bệnh nhiễm trùng phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính hay ung thư phổi,… Một số trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong, là do khí CO trong khói rơm rạ khi kết hợp với hemoglobin trong máu sẽ khiến máu không thể tiếp nhận oxy.

Xét về mặt kinh tế, việc đốt rơm rạ là một sự lãng phí. Kết quả nghiên cứu của IRRI cho thấy, cứ đốt 1 tấn rơm đồng nghĩa với đốt bỏ khoảng 6,5 kg đạm, 1,2 kg lân, 20 kg kali, 40 kg silic và 400 kg carbon,… đây là các thành phần chính cung cấp dinh dưỡng cho đất trồng.

 

>> Bài viết bạn nên đọc: Hiện trạng ô nhiễm môi trường tại Việt Nam

 

Ngoài ra, việc làm này còn khiến các loài côn trùng có ích bị tiêu diệt, gây mất cân bằng sinh thái đồng ruộng, khiến sâu bệnh hoành hành trên ruộng lúa. Từ đó, để đối phó với sâu bệnh người dân phải sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật với số lượng lớn để phòng trừ, khiến chi phí sản xuất lúa cao và gây ảnh hưởng đến sức khỏe người sản xuất và người tiêu dùng. Từ đó gây ra nhiều hệ lụy, gây ô nhiễm môi trường, suy giảm sức khỏe, bệnh tật,…

Theo chuyên gia Matty Demont chia sẻ giải pháp để tăng thêm thu nhập cho người nông dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, dựa trên cơ sở các mô hình xử lý rơm rạ đã được áp dụng thành công tại Philippines. Theo đó, rơm rạ thay vì đốt bỏ sẽ được tận dụng để làm nguồn thức ăn cho trâu, bò hoặc chất thành đống làm nơi để trồng nấm rơm. Đặc biệt, có thể sử dụng các chế phẩm vi sinh để xử lý rơm rạ thành các loại phân bón hữu cơ (còn gọi là vi sinh ủ phân compost) một cách hiệu quả và kinh tế. Từ đó, giảm chi phí sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, tăng dinh dưỡng cho đất. Ngoài ra, với công nghệ hiện đại, các chuyên gia trong ngành nông nghiệp còn sản xuất nhiều sản phẩm hữu ích từ rơm rạ như: dầu sinh học (bio-oil), nhiên liệu sinh học giá rẻ ethanol, các loại ván ép,…

 

Dùng chế phẩn vi sinh ủ phân compost để "hô biến" rơm rạ thành phân bón hữu cơ cho đất và cây trồng. Photo by EcoClean.

 

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Cần Thơ – bà Nguyễn Thị Kiều cho rằng, thay đổi phương thức xử lý rơm rạ nhằm giảm tác hại đến môi trường và tăng thu nhập cho nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long được các tỉnh / thành trong vùng đánh giá là việc làm cấp bách. Trong thời gian tới, Sở NN&TPNT các tỉnh / thành sẽ phối hợp cùng các chuyên gia tổ chức tuyên truyền để thay đổi nhận thức cho bà con nông dân. Đồng thời, chuyển giao công nghệ theo hình thức “cầm tay chỉ việc” giúp người dân tiếp cận và sử dụng tốt. Đó sẽ là cơ sở tạo ra nguồn hoa màu sạch thân thiện với môi trường, vừa đáp ứng tốt nhu cầu của thị trường, vừa góp phần bảo vệ sức khỏe cả người sản xuất và người tiêu dùng, quan trọng hơn hết là bảo vệ môi trường sống.

 

MoiTruongDeal t/h.